Innowacja pedagogiczna z elementami metody Marii Montessori.

Temat:  „Pomóż mi zrobić to samemu”.

Nazwa placówki:  Szkoła Podstawowa Specjalna nr 116 dla uczniów z Mózgowym Porażeniem Mózgowym w Zespole Szkół nr 21 we Wrocławiu.

Autor innowacji:  Elżbieta Goldwasser – nauczyciel terapeuta.

Rodzaj innowacji:  Organizacyjna.

Uczestnicy: uczniowie zerówki, uczniowie klas I -III

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA METODY MARII MONTESSORI.

Pedagogika Marii Montessori jest pedagogiką wolności, ale mądrej wolności, która niesie w sobie jednocześnie ograniczenia i przewiduje skutki wolnych wyborów. Metoda ta jest pewną filozofią kształcenia, w której nauczyciel w klasie jest postacią drugoplanową, wspierającą i podążającą za uczniem. Metoda Marii Montessori na bazie indywidualnej pracy z materiałem montessoriańskim przede wszystkim rozwija w dziecku umiejętność podejmowania decyzji i ponoszenia konsekwencji własnych decyzji. Dziecko samo podejmuje decyzję, czego chce się dzisiaj nauczyć, a jednocześnie raz podjęta decyzja nie może zostać zmieniona w trakcie wykonywania zadania, co uczy dziecko ponoszenia konsekwencji własnych wyborów. W celu umożliwienia mu tego zadania, nauczyciel dostarcza niezbędnych zasobów (zgodnie z zasadą stopniowania trudności, a w wypadku dzieci niepełnosprawnych również zgodnie z zasadą małych kroczków). Dba o poczucie bezpieczeństwa i swobody.

Pedagogika Marii Montessori stanowi niewątpliwie oryginalny i niepowtarzalny system nauczania.

Cztery podstawowe elementy sprawiają, że metoda ta jest wyjątkowa:

1. Materiał praktycznego dnia, inaczej służący do samoobsługi – wspierają dziecko w zdobywaniu samodzielności i niezależności:

• ćwiczenia pielęgnacji własnej osoby (ramy zapięć umożliwiające zapoznanie się z różnego rodzaju zapięciami, zamkami błyskawicznymi, rzepami, guzikami, sznurówkami i sprzączkami, zestaw do mycia rąk, czyszczenia butów);

Nauka sznurowania buta.

• ćwiczenia pielęgnacji otoczenia (zestaw do przesypywania ziaren przez lejek, zestaw do przekładania ziaren łyżką z jednej miseczki do jednej, z jednej miseczki do trzech, zestaw do przelewania wody z dzbanka do dzbanka, z dzbanka do filiżanek, zestaw z serwetkami do składania, warkocz z włóczki do nauki zaplatania, zestaw do wyrabiania ciasta, zestaw do przyszywania guzików, do nawlekania korali, do zamiatania, mycia stołu, naczyń, okien, do pielęgnacji kwiatów;

• ćwiczenia pielęgnacji wspólnoty (nakrywanie do stołu, równe rozkładanie obrusu, ostrożne układanie talerzy i uważne zmywanie ich);
• ćwiczenia do pielęgnacji ruchu (otwieranie i zamykanie drzwi, zamków drzwiowych, ciche przesuwanie krzesła, przenoszenie jakiegoś przedmiotu przez pomieszczenie do celu);

2. Materiał sensoryczny – do rozwoju zmysłów w izolacji:

• ćwiczenia odróżniania rozmiarów (duży – mały, długi – krótki, gruby – cienki, wysoki – niski, szeroki – wąski, płaski – głęboki)

• ćwiczenia odróżniania kolorów (tabliczki kolorów);

• ćwiczenia odróżniania kształtów i struktury (deseczki dotykowe, skrzynki z materiałami w poznawaniu takich cech, jak miękki – twardy, gładki – szorstki, luźny – zbity);
• ćwiczenia do odróżniania ciężarów;
  
• ćwiczenia do odróżniania dźwięków (pudełka dźwiękowe);
  
• ćwiczenia do odróżniania zapachów (pudełka zapachowe);
  
• ćwiczenia do odróżniania smaków (słoiczki smakowe);
  
• ćwiczenia do odróżniania ciepłoty (dzbanki ciepła).

 

3. Materiał akademicki – służący do nauki czytania, pisania i liczenia:

• przyswajanie pojęcia cyfry i litery (wykonanych z papieru ściernego, „skrzynka patyczków”, cyfry i żetony);

• ćwiczenia z czerwono – niebieskimi belkami i tabliczkami z cyframi (ilość przedstawiana jako całość, układanie od 1 do 10);

• ćwiczenia z wrzecionami matematycznymi (poznawanie zbioru liczb od 1 do 9, wprowadzenie pojęcia liczby 0);
• ćwiczenia z kolorowymi perełkami (utrwalanie wiadomości na temat liczby);
• ćwiczenia z czerwonymi kółeczkami i cyframi (kształtowanie pojęć „liczba parzysta, nieparzysta”).

Materiał do nauki o wszechświecie – poznanie dziedzin, które stworzył człowiek i które stworzyła przyroda:
globus sensoryczny i globus kolorowy, flagi państw, mapa kontynentów, zwierzęta świata, ciało człowieka, budowa zwierząt, kosmos itp.

Cechą powyższych materiałów jest to, że są kolorowe, dostosowane do wzrostu dzieci, występują w pojedynczych egzemplarzach. Można z nimi pracować na ławce, dywanie, gdzie się tylko ma ochotę pod warunkiem, że nie będzie to przeszkadzało w pracy innemu dziecku.

Materiały dydaktyczne mają wspomagać rozwój dziecka.

Są przygotowane wg określonych reguł:

• stopniowania trudności,
• przechodzenia od materiału konkretnego do bardziej abstrakcyjnego,
• budzenie ciekawości i zainteresowania dziecka,
• wyzwalania różnych form aktywności,
• wbudowania w materiał kontroli błędów, umożliwiającego samodzielne poszukiwanie rozwiązań i czerpanie radości z sukcesu, której nie zastąpi żadna ocena czy cenzurka.   

NAUCZANIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI.

Pedagogika Marii Montessori to znany system kształcenia i wspierania rozwoju człowieka na różnych etapach życia. Założenia metodyczne i merytoryczne tej metody pozwalają na jej zastosowanie jako formy pracy rehabilitacyjnej z osobami niepełnosprawnymi. Głównym celem kształcenia jest nauczenie niezależności i samodzielności. Osiągnięcie tego celu umożliwia praca na specjalnych pomocach rozwojowych, które służą doskonaleniu zmysłów, budowaniu rzetelnej wiedzy na temat otaczającego świata oraz kształtowaniu zainteresowań. Odkryty przez autorkę pedagogiki fenomen pamięci mięśniowej, zwrócenie uwagi na potrzebę rozwijania i kształcenia zmysłów człowieka, rozwijanie osobowości i budzenie zainteresowań, poszanowanie indywidualności, zachęcanie do nawiązania kontaktów społecznych, kształcenie samodzielności i stałe poprawianie jakości życia pozwalają tę metodę zaliczyć do jednych z najbardziej efektywnych i całościowych form rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Maria Montessori zauważyła, że dzieci niepełnosprawne posiadają potrzebę niezależności, samodzielności, komunikacji, poruszania się, życia w grupie społecznej, wolnego wyboru i są zdolne do sterowania własnym działaniem, samomotywowaniem, samozdyscyplinowaniem, samouczeniem się.
Trudności wynikające z ograniczeń motorycznych lub osłabionej koordynacji ruchowej pokonuje się poprzez zastosowanie elementów spajających, które ułatwiają stabilizację poszczególnych części. Niemniej jednak stosowanie materiału montessoriańskiego w pracy z niepełnosprawnymi nie może być prostym przeniesieniem zasad klasycznej metody Montessori.
Maria Montessori zawsze powtarzała, że ręka jest najważniejszym nauczycielem dziecka. To właśnie zadania, które dziecko „rozwiązuje” własnymi rękoma, maksymalnie skupiając przy tym uwagę, są najbardziej rozwijające. Dzięki tej obserwacji możliwe jest określenie obszarów, które wymagają szczególnego wsparcia. Tworzone są programy o charakterze terapeutycznym. Nauczyciel może właściwie realizować powinności związane ze wspieraniem rozwoju każdego dziecka tylko wtedy, gdy będzie prowadził wnikliwą, systematyczną, rzetelną obserwację postępów rozwojowych dziecka, by niczego nie przeoczyć zwłaszcza tego, które dziecko potrzebuje wsparcia i pomocy.

Wykorzystywane są także walory terapeutyczne materiałów Montessori, przygotowując w ten sposób dzieciom sytuacje do działań zgodnie z ich rytmem rozwojowym i możliwościami. Metoda Montessori dostarcza ćwiczeń praktycznych, bezpośrednio związanych z kształceniem zaradności i współżycia w środowisku. Praca dziecka dotyczy działania na konkrecie oraz powtarzaniu czynności kształcących umiejętności praktyczne potrzebne w działaniu dnia codziennego. U dzieci niepełnosprawnych zaczyna się od ćwiczeń najprostszych, wielokrotnie powtarzając działania na materiale, po czym przechodzi się do trudniejszych, jeśli pozwalają na to możliwości dziecka. Należy pamiętać o stałym i czynnym pobudzania łatwo rozpraszającej się uwagi dziecka. Pomyłki, jakie popełnia, może skontrolować samodzielnie.
Rolą nauczyciela jest, aby najbardziej jak to możliwe wspierał rozwój dziecka zgodnie z mottem „Pomóż mi samemu to zrobić”, ale także, aby organizował środowisko dziecka, stymulował aktywności i podtrzymywał wewnętrzną motywację do samodzielnego zdobywania przez dziecko wiadomości i umiejętności.